Spellingshervormingen: beter van niet?

Op de website van Onze Taal stelde taalkundige Frank Jansen onlangs de vraag "Moet de overheid de spelling met rust laten?" Een interessante vraag, zeker in tijden waarin politieke partijen tamboereren over 'minder overheid' en 'minder regels'. Hoe is dat in andere landen geregeld?

Het is helaas onduidelijk wat Jansen precies bedoelt. Moeten de huidige spellingregels nooit meer veranderd worden? Of bedoelt hij dat het fenomeen officiële spelling helemaal afgeschaft zou moeten worden? Het wordt niet duidelijk uit zijn artikel.

De Nederlandse regels liggen vast in ministeriële spellingbesluiten, gebaseerd op adviezen van de Taalunie. Het laatste besluit dateert uit 2006 en verving dat van 1996. Daarvoor was het een hele tijd rustig op het spellingfront: voorgaande wijzigingen waren in 1934 en 1947 (toen werden naamvalsverbuigingen afgeschaft, zoo en vereeniging werden zo en vereniging, vleesch werd vlees). De Taalunie wil in 2016 weer kijken wat er dan gewijzigd moet worden; bepaald geen rust dus, op het spellingfront.

Formeel gelden die regels overigens alleen voor de overheid en in het onderwijs. Het staat de rest van Nederland en Vlaanderen vrij om te spellen zoals men wil. Zo is er naast het officiële Groene Boekje ook de Witte Spelling. Maar voor een goed onderling begrip is eenduidigheid natuurlijk zeer wenselijk.

Als vertaalbureau houden we de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. Een vertaling moet per slot van rekening op alle fronten 100% in orde zijn.

Duitsland kent sinds 2004 de Rat für deutsche Rechtschreibung, met leden uit Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Liechtenstein, België en Zuid-Tirol. Die stelt de spelling vast die, net als in Nederland, verplicht is voor overheid en onderwijs. De Raad moest eerst proberen de on-Duits chaotisch verlopen spellingshervorming van 1996 alsnog in goede banen te leiden. Als ik zie hoe ingewikkeld die nieuwe regels zijn, is de weerstand ertegen begrijpelijk.

In het Franse taalgebied geldt al sinds mensenheugenis de Académie française, nog ingesteld door kardinaal De Richelieu, als taalkundig geweten. De veertig leden van de Académie worden voor het leven benoemd en heten daarom ook wel les immortels, de onsterfelijken. De laatste spellingshervorming dateert van 1990. Ze leidde tot een storm van protest, die pas in de laatste jaren is gaan liggen. Diverse grote uitgevers hebben de wijzigingen inmiddels aanvaard. De Franse regering heeft bepaald dat burgers en overheden beide spellingen mogen gebruiken, hoewel ze de nieuwe aanbeveelt.

Het Engels kent geen officiële spellingsautoriteit, en daardoor ook geen spellingshervormingen. De twee belangrijkste varianten van het Engels, Brits en Amerikaans Engels, zijn in de afgelopen twee eeuwen eigenlijk niet of nauwelijks gewijzigd. Het woordenboek van de Brit Samuel Johnson uit 1755 is voor Britten ook nu nog bruikbaar. De Amerikaan Noah Webster publiceerde in het begin van de negentiende eeuw woordenboeken waarin hij de spelling iets fonetischer maakte: centre werd center, colour werd color. Na hen zijn er allerlei pogingen geweest om de spelling en de grammatica te vereenvoudigen, die echter stuk voor stuk strandden op de weerbarstige praktijk.

Voor niet-Britten en niet-Amerikanen die correct Engels willen schrijven, zou het prettig zijn als er één officiële spelling zou zijn en er niet meer gekozen zou moeten worden. Erg haalbaar lijkt dat vooralsnog niet. Voor een vertaalbureau is het belangrijk om te weten voor welk gebied een Engelse tekst bedoeld is. Bij strikte Britten kun je beter niet met color aankomen. Overigens zijn er behalve dergelijke bekende, eenvoudige spellingsverschillen veel andere verschillen tussen Brits en Amerikaans Engels.

Wat kunnen we hier nu uit concluderen? Misschien vooral dat spellingshervormingen overal op grote weerstand stuiten, ook als ze bedoeld zijn als vereenvoudiging, maar dat ze na een tijdje toch wel geaccepteerd worden. Maar om dat nou elke tien jaar te doen... liever niet.

(Update 27-9: de Taalunie laat weten (zie comments) dat  in 2015 niets zal veranderen aan de spelling van woorden in de Woordenlijst, en ook niet aan de regels. Hoera!)

Freek Roset